Radom – gród należący do Radoma

Radom leży nad rzeką Mleczną, w centralno – wschodniej Polsce, w województwie mazowieckim. Historyczne położenie miasta obejmowało Małopolskę, na ziemi sandomierskiej. Etymologię nazwy miasta opowiada jedna z legend, zatytułowana „O srebrnopiórym orle i radomskim grodzie” w której młodzieniec dotarł do zaklętej wioski. Oczarowany, rzekomo miał wypowiedzieć „Rad dom bym tutaj zbudował” – RADOM, który znaczył gród należący do Radoma.

To co w Radomiu zasługuje na naszą uwagę, to głównie zabytki z okresu średniowiecza, które zachowały się do dziś, a wokół których biegnie idealny szlak do zwiedzania.

Największe atrakcje Radomia

Grodzisko „Piotrówka” – uchodzi za kolebkę dzisiejszego Radomia, w okresie XVIII/XIX w. pełnił funkcje cmentarza grzebalnego dla starego i nowego Radomia. Obecnie znajduje się tam pomnik – głaz narzutowy z wizerunkiem Mieszka I i z pierwszym godłem Państwa Polskiego, nawiązujący do początków tworzenia się państwa. Jest najstarszym obiektem trwałym w Radomiu jako pozostałość grodu obronnego położonego w dolinie rzeki Mlecznej. Gród otoczony jest fosą i prawdopodobnie podwójnym pierścieniem wałów drewniano-ziemnych, powstał w drugiej połowie X w.

Stare Miasto wraz z pierwszym murowanym XIII-wiecznym kościołem rzymsko -katolickim pw. św. Wacława – jest to najstarszy zabytek architektoniczny Radomia, wybudowany z fundacji Leszka Białego, a uposażony, jak przekazuje tradycja, przez księcia Bolesława Wstydliwego. Kościół ten był kościołem parafialnym „Starego Radomia”, z czasem magazynem, więzieniem, a nawet oddziałem szpitala psychiatrycznego. Po licznych przebudowach kościół został odrestaurowany przywrócony do odwiecznej funkcji. Znajduje się tu również tajemnicza kamienna płyta nagrobna z reliefem miecza oraz obrazy, witraże, malowidła ścienne, ciekawe żyrandole i kandelabry z wizerunkiem godła polskiego, nawiązujące do historii Polski.

Nowe Miasto – MIASTO KAZIMIERZOWSKIE – powstało za czasów panowania króla Kazimierza Wielkiego. Rynek Miasta Kazimierzowskiego zachował czytelny układ urbanistyczny, charakterystyczny dla miast zakładanych w Europie na prawie magdeburskim. W rynku znajdują się: kamienice neoklasycystyczne – Dom Gąski (barok) i Dom Esterki (neobarok) – obecnie siedziba Muzeum Sztuki Współczesnej. Obok nich neorenesansowy Ratusz z XIX w. W centralnym punkcie rynku można zobaczyć odbudowany pomnik Czynu Legionów Józefa Piłsudskiego. Po przeciwnej stronie placu znajduje się Muzeum im. Jacka Malczewskiego, dawniej Kolegium Pijarów, a w nim średniowieczne lochy i warsztat szewski. Obecnie w muzeum ciekawe ekspozycje.

Najcenniejszym zabytkiem późnego średniowiecznego Radomia jest kościół pw. Św. Katarzyny i klasztor oo. BERNARDYNÓW, który znajduje się na wschód od Rynku. Został wybudowany na przełomie XIV i XV w. z fundacji króla Kazimierza Jagiellończyka w stylu późnogotyckim, służył także jako radomska twierdza patriotyzmu.

Spacerujemy ulicami Radomia

Ulica Jacka Malczewskiego
Warto przespacerować się znanymi ulicami Radomia, m.in. Ulicą Malczewskiego, na której za najważniejszy obiekt uchodzi Dom Jacka Malczewskiego, mieszczący się pod nr 8. Ten najwybitniejszy polski malarz symbolista przyszedł na świat w Radomiu i w tej kamienicy spędził swoje dzieciństwo.
Naprzeciwko tego domu znajdują się dwa budynki Starej Poczty i jest to najstarszy radomski urząd pocztowy. Dawniej istniała tu również stacja dyliżansów, którymi przewożono podróżnych i korespondencję. Kamienny łuk łączy pocztę z budynkiem dawnej loży masońskiej, a po przeciwnej stronie ulicy, u zbiegu z ul. Struga znajduje się budynek „Resursy Obywatelskiej”. Na wejściem głównym znajduje się tympanon z płaskorzeźbą Caritas oraz posągami trzech muz: Talii, Melpomeny i Euterpe. Dawniej odbywały się tu występy teatru amatorskiego i przyjezdnych trup teatralnych, koncerty, spotkania ze znanymi osobistościami. W okresie drugiej wojny światowej Resursa stała się siedzibą Deutsche Haus – lokalu rozrywkowego dla Niemców. Obecnie mieści się tu Ośrodek Kultury i Sztuki Resursa Obywatelska. Przed wejściem do budynku rośnie Dąb Wolności, posadzony w listopadzie 1918 r. Z Resursą Obywatelską graniczy budynek dawnego szpitala św. Kazimierza z XIX w. Aktualnie budynek mieści hotel o wysokim standardzie. Nieco dalej idąc w kierunku północnym znajduje się plac Żołnierzy 72 Pułku Piechoty, który stacjonował w Radomiu. Na środku placu stoi Mauzoleum płk Dionizego Czachowskiego. Po przeciwnej stronie skrzyżowania ulic Malczewskiego i Kelles-Krauza stoi Rogatka Warszawska. Obecny, klasycystyczny budynek powstał w 1834 roku w miejscu drewnianego. Dzisiaj mieści się tu Galeria Rogatka Wydziału Sztuki Politechniki Radomskiej. Swoje dzieła wystawiają tu nie tylko radomianie, ale uzdolnionych malarzy, rzeźbiarzy i fotografików w mieście nie brakuje.

Ulica Żeromskiego
Drugą ciekawą ulicą jest Ulica Żeromskiego (dawna Lubelska) główna i reprezentacyjna ulica miasta, wybiega z placu Kazimierza Wielkiego i ciągnie się na długości 2km. w kierunku wschodnim aż do wiaduktu, gdzie kończy się Śródmieście. Na sporym odcinku Żeromskiego jest deptakiem, przy którym ulokowały się liczne urzędy i instytucje państwowe, banki oraz różnego rodzaju sklepy. Z każdym rokiem pojawia się coraz więcej restauracji i kawiarenek, a w okresie letnim ogródków piwnych. Już pod nr 5, naprzeciwko kościoła bernardynów napotkamy jedną z najbardziej okazałych kamienic: Aptekę Pod Białym Orłem. W tej klasycystycznej kamienicy znajduje się malowidło przedstawiające orła białego – jeden z polskich symboli narodowych.

Warto zajrzeć na podwórko kamienicy pod numerem 28. Znajduje się tu niewielka, parterowa drukarnia Jana Kantego Trzebińskiego. Drukowano tu książki, pisma urzędowe, czasopisma, afisze. Portal obiektu ozdabiają kamienne medaliony z popiersiami Jana Gutenberga. Ulica Żeromskiego powiązana jest z placem Konstytucji 3 Maja, geometrycznym środkiem miasta. Mimo, że Radom posiada Rynek, to od ponad stu lat jego centralnym placem jest właśnie to miejsce. W zachodniej pierzei placu wyróżnia się wielkomiejski, okazały pałac Karschów i Wickenhagenów.

W centralnym punkcie placu Konstytucji 3 Maja wznosi się kościół garnizonowy p.w. św. Stanisława. Wzniesiony został na przełomie XIX i XX w. jako cerkiew św. Mikołaja. Przed wejściem do kościoła znajduje się portyk z czterema potężnymi kolumnami w stylu jońskim. W tympanonie znajduje się płaskorzeźba przedstawiająca Ducha Świętego w postaci gołębicy, zaś ponad nim rzeźba Chrystusa. Świątynia zwieńczona jest kopułą widoczną na osi widokowej ulic Piłsudskiego i Focha. W północno-wschodniej części placu, nieco ponad fontannami, znajduje się budynek Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego. Oddział organizacji udzielał kredytów ziemianom Regionu Radomskiego. Obiekt został wzniesiony w połowie XIX stulecia. Może nie do największych, ale z pewnością do najpiękniejszych w mieście należy kamienica pod nr 41. Dzisiaj jest siedzibą jednego z banków, natomiast wcześniej mieściło się tu II Liceum Ogólnokształcące im. Marii Konopnickiej.

Tuż obok gmach Narodowego Banku Polskiego ukończony w 1919 roku. Najbardziej okazałą budowlą przy radomskim deptaku i jedną z najbardziej okazałych w mieście jest dawny gmach Komisji Województwa Sandomierskiego. Mimo, że stolicą województwa, w którym przez wiele lat leżał Radom był Sandomierz, to władze z czasem zostały przeniesione do Radomia, tym samym podnosząc rangę miasta do stolicy województwa. Budynek został rozbudowany przez Niemców w czasie drugiej wojny światowej, a w latach sześćdziesiątych XX wieku dobudowano salę koncertową. Dzisiaj mieści się tu siedziba Radomskiej Orkiestry Kameralnej. Na parterze gmachu mieszczą się także dwie galerie Społecznego Komitetu Ratowania Zabytków Radomia: Galeria Dziedzictwa Kulturowego Radomia z makietą radomskiego Śródmieścia w skali 1:500 oraz Galeria Dziedzictwa Miasta Kazimierzowskiego z makietą radomskiego Rynku.

Naprzeciwko gmachu Urzędu Miejskiego znajduje się Rogatka Lubelska, z arkadowym portykiem. Rogatka została wybudowana w miejscu dawnego wjazdu do miasta od strony Lublina oraz od Skaryszewa. Aktualnie stanowi siedzibę Łaźni – Radomskiego Klubu Środowisk Twórczych i Galerii. Łaźnia położona jest na skraju Parku im. Tadeusza Kościuszki. Wchodzących od strony deptaka wita pomnik Jana Kochanowskiego. Park założono jako drugi park miejski w Radomiu po Starym Ogrodzie. Park w stylu angielskim z krętymi alejkami zajmuje około 7ha. Do ciekawszych obiektów na jego terenie należą: altana z lat dwudziestych XX wieku, popiersie Fryderyka Chopina oraz romantyczne ruiny wykonane podczas rewitalizacji parku. Główna aleja parkowa nazwana została Aleją Biskupa Jana Chrapka.

Photo by Jeremiasz Dx

Photo by Saudumm